تاریخ دریافت: 09/08/1389

تاریخ پذیرش: 15/05/1390

چکیده

استادان رشته‌های علوم انسانی همچون سایر استادان که در دیسیپلین‌های دیگر تخصص دارند، از صلاحیت‌های لازم در حوزه طراحی آموزشی برخوردار نیستند. گزارش‌های ارزیابی درونی از جمله مستنداتی است که بر درستی این مدعا صحه می‌گذارد. البته اگر به شرایط جذب استادان در نظام آموزشی ایران بنگریم نیز معلوم می‌شود که برخورداری از شایستگی‌های حرفه‌ای (تدریس) اساساً مورد توجه نبوده و لذا آنچه از شواهد تجربی به دست آمده، چنان است که به طور منطقی انتظار می‌رود. یکی از اقداماتی که برای رویارویی مؤثر با این وضعیت لازم است، تبیین الگوها و راهبرد‌های مطلوب تدریس برای رشته‌های علوم انسانی است. این هدفی است که در این پژوهش تعقیب شده است. علوم انسانی از آن حیث مورد تأکید است که از یک سو به دلیل تنوع اهداف یادگیری، نیازمند تنوع بیشتری در راهبرد‌های تدریس است و از سوی دیگر، آموزش در این رشته‌ها در مقیاس وسیع‌تری به راهبرد‌ها و الگو‌های تدریس سنتی متکی است. در این پژوهش با رویکردی میان‌رشته‌ای و از ابعاد گوناگون، هدف شناسایی الگو‌ها و راهبرد‌های مطلوب تدریس علوم انسانی مورد کاوش قرار گرفته است. به دیگر سخن در طراحی پژوهش، مطالعات فرعی متعددی تعریف شده‌اند که از منظر‌های گوناگون به این پرسش که الگو‌ها و راهبرد‌های مطلوب کدامند، پاسخ داده است. منظر‌های یادشده عبارت بوده‌اند از: فلسفی و معرفت‌شناختی، تحلیل سیلست‌ها، تحلیل ضرورت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات، تحلیل پژوهش‌های انجام‌شده و شواهد تحربی و بالاخره تجربه‌های زیسته استادان منتحب. از نظر روش‌شناختی برای دستیابی به یک ترکیب همگونی از الگوها و راهبرد‌ها باید تدابیر لازم اندیشیده می‌شد. در این راستا، دو تدبیر به کار گرفته شد. یکی برشماری الگو‌ها و راهبرد‌های اولیه از منابع تخصصی که به عنوان مرجع مورد استفاده کلیه محققان قرار گرفت. تدبیر دوم به شناسایی چالش‌های تحقق الگو‌ها و راهبرد‌ها در آموزش عالی ایران بازمی‌گشت که خود به مرجع دوم محققان بدل شد تا یافته‌های مطالعات فرعی در آینه چالش‌های بومی مورد بازبینی و ارزیابی قرار گیرند. الگو‌ها و راهبرد‌های شناسایی‌شده در این پژوهش می‌توانند زمینه مناسبی برای تدارک دوره‌های آموزشی و توانمند‌سازی حرفه‌ای استادان باشد. پیشنهاد‌ها و سیاست‌های اجرایی متعدد دیگری نیز از یافته‌های این پژوهش به دست آمده که در مقاله تشریح شده‌اند.