تاریخ دریافت:  21/08/1391

تاریخ پذیرش:  11/08/1392

چکیده

مطالعه حاضر با این هدف انجام شد که نشان دهد تحمیل بوروکراسی به دانشگاه­ها، چرا و چگونه بر عملکرد اعضای هیئت‌علمی و درنتیجه بر حیات و رشد دانشگاه تأثیر می­گذارد. به این منظور تحقیق با روش مروری-تحلیلی، از طریق تحلیل مفاهیم و گزاره­های مرتبط «بازتولید شده» توسط محقق، انجام شد. برای دانشگاه، هدف­های سه­گانه «تجمیع»، «تظاهر»، و «تکثیر» اندیشه­ها، مفهوم­پردازی و کارکرد بوروکراسی در قالب سه مؤلفه «کار» یا «فعالیت»، «خبرگی»، «ساختار»، تحلیل گردید. اصلی­ترین یافته­ها نشان دادند که وقتی مراجع بیرونی به‌منظور برقراری انتظام موردنظر خود در امور دانشگاه مداخله می­کنند، درنتیجه عدم تجانس «خبرگی»با «بوروکراسی تحمیلی»، آفت­هایی پدید می­آیند که در حیات و رشد دانشگاه تأثیر دارد. این آفت­ها عبارت‌اند از: 1) انقطاع بین کار و نیروی کار؛ 2) تغییر در نقشه رشد حرفه­ای عضو هیئت‌علمی؛ 3) ازخودبیگانه شدن؛ 4) تغییر در فرهنگ‌سازمانی؛ 5) تأثیر بر روابط انسانی؛ و 6) تأثیر بر متغیرهای کلیدی مؤثر در رفتار سازمانی عضو هیئت‌علمی. در توضیح ششمین آسیب ناشی از بوروکراسیِ تحمیلی، تبعات مستقیم یا غیرمستقیم آن در رابطه با رفتار و عملکرد اعضای هیئت‌علمی در هفت مورد دسته­بندی شدند: 1) مشارکت؛ 2) تحول­آفرینی؛ 3) کیفیت زندگی کاری؛ 4) خبرگی خنثی؛ 5) اثربخشی؛ 6) رضایت شغلی؛ و 7) خود-انتظام­بخشی. علاوه بر این در روند تحلیل، سه گزاره تبیین و ارائه شد که می­تواند مبنایی برای مطالعه سایر پژوهشگران باشد.