محمدمهدی احمدی1 
، زهرا صباغیان2 ، نرگس حسن مرادی3 ، بهار نورزاد4
، زهرا صباغیان2 ، نرگس حسن مرادی3 ، بهار نورزاد4
1- گروه حکمرانی آموزشی و سرمایه انسانی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران،
2- گروه مدیریت آموزش عالی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران ،z-sabbaghian@sbu.ac.ir
3- گروه حکمرانی آموزشی و سرمایه انسانی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
4- گروه سنجش و اندازه گیری، دانشگاه تهران، ایران
2- گروه مدیریت آموزش عالی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران ،
3- گروه حکمرانی آموزشی و سرمایه انسانی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
4- گروه سنجش و اندازه گیری، دانشگاه تهران، ایران
چکیده: (21 مشاهده)
هدف: ارزشیابی عملکرد اعضای هیئت‌علمی به‌عنوان ابزاری برای تضمین کیفیت آموزش عالی شناخته می‌شود. با وجود اهمیت این موضوع، بررسی‌های پیشین در ایران نشان‌دهنده فقدان مطالعه جامع در زمینه اهداف، روش‌ها، و چالش‌های ارزشیابی هیئت‌علمی است. پژوهش با هدف مرور نقادانه فرایند ارزشیابی هیئت‌علمی در ایران انجام شد تا شکاف‌های موجود در اهداف، روش‌ها، گروه‌های هدف، و چالش‌های این فرآیند شناسایی شده و راهکارهایی برای بهبود آن پیشنهاد شود. این مطالعه به‌دنبال پاسخ پنج پرسش پژوهشی بود: اهداف ارزشیابی عملکرد اعضای هیئت‌علمی؟ روش‌های مورد استفاده؟ گروه‌های هدف؟ چالش‌های اصلی ارزشیابی؟ موضوعات پژوهشی مرتبط؟
روش: پژوهش با روش مرور نظام‌مند مقالات داخلی در بازه زمانی 1381 تا ابتدای بهمن 1402 انجام شد. جستجو در پایگاه‌های اطلاعاتی Irandoc، Civilica، Noormags، Magiran، SID، و Google Scholar صورت گرفت. در مجموع، 684 مقاله شناسایی شد. فرآیند غربالگری در چند مرحله انجام شد: مقالات تکراری، مروری، و غیراصیل حذف شدند. مقالاتی که متن کامل آن‌ها در دسترس نبود یا در ایران نوشته نشده بودند، کنار گذاشته شدند. کیفیت 34 مقاله اصیل پژوهشی توسط چهار پژوهشگر متخصص در آموزش عالی و سنجش آموزشی ارزیابی شد. اعتبار فرآیند انتخاب مقالات با ضریب توافق بین رتبه‌دهندگان (0.98، p<0.05) تأیید شد. تحلیل محتوای کیفی برای استخراج مضامین مرتبط با اهداف، روش‌ها، گروه‌های هدف، چالش‌ها، و موضوعات پژوهشی از متن کامل مقالات به کار رفت.
یافته‌ها: از میان اهداف ارزشیابی، 14 مقاله بر اهداف تکوینی و تنها 3 مقاله بر اهداف پایانی متمرکز بودند. این عدم توازن نشان‌دهنده فقدان چارچوب‌های سیاستی یکپارچه و شفافیت در انتظارات نقش اعضای هیئت‌علمی است. روش‌های ارزشیابی عمدتاً به پرسشنامه‌های محقق‌ساخته وابسته بودند.گروه‌های هدف عمدتاً اعضای هیئت‌علمی علوم پزشکی بودند، که نشان‌دهنده کم‌توجهی به سایر رشته‌ها، به‌ویژه علوم انسانی و مدیریت آموزشی است. عناوین مقالات غالباً بر شناسایی ملاک‌های ارزشیابی متمرکز بودند و موضوعاتی مانند تدوین الگو، مطالعه طولی، یا ارزیابی رسمی دانشگاه‌ها کمترین توجه را دریافت کردند.
نتیجه‌گیری: یافته‌های این پژوهش حاکی از نوپا بودن ارزشیابی هیئت‌علمی در ایران است. تمرکز بیش‌ازحد بر اهداف تکوینی و پرسشنامه‌های دانشجویی، همراه با غفلت از روش‌های چندمنبعی و تفاوت‌های فردی اساتید، نشان‌دهنده شکاف‌های عمیق در این حوزه است. برای دستیابی به ارزشیابی مؤثر، تشکیل نهادهای تخصصی ارزشیابی آموزشی ضروری است. دستاوردهای پژوهش، شناسایی الگوها و چالش‌های ارزشیابی عملکرد اعضای هیئت‌علمی و ارائه چارچوبی برای بهبود کیفیت آموزش عالی از طریق اصلاح نظام‌های ارزشیابی است.
روش: پژوهش با روش مرور نظام‌مند مقالات داخلی در بازه زمانی 1381 تا ابتدای بهمن 1402 انجام شد. جستجو در پایگاه‌های اطلاعاتی Irandoc، Civilica، Noormags، Magiran، SID، و Google Scholar صورت گرفت. در مجموع، 684 مقاله شناسایی شد. فرآیند غربالگری در چند مرحله انجام شد: مقالات تکراری، مروری، و غیراصیل حذف شدند. مقالاتی که متن کامل آن‌ها در دسترس نبود یا در ایران نوشته نشده بودند، کنار گذاشته شدند. کیفیت 34 مقاله اصیل پژوهشی توسط چهار پژوهشگر متخصص در آموزش عالی و سنجش آموزشی ارزیابی شد. اعتبار فرآیند انتخاب مقالات با ضریب توافق بین رتبه‌دهندگان (0.98، p<0.05) تأیید شد. تحلیل محتوای کیفی برای استخراج مضامین مرتبط با اهداف، روش‌ها، گروه‌های هدف، چالش‌ها، و موضوعات پژوهشی از متن کامل مقالات به کار رفت.
یافته‌ها: از میان اهداف ارزشیابی، 14 مقاله بر اهداف تکوینی و تنها 3 مقاله بر اهداف پایانی متمرکز بودند. این عدم توازن نشان‌دهنده فقدان چارچوب‌های سیاستی یکپارچه و شفافیت در انتظارات نقش اعضای هیئت‌علمی است. روش‌های ارزشیابی عمدتاً به پرسشنامه‌های محقق‌ساخته وابسته بودند.گروه‌های هدف عمدتاً اعضای هیئت‌علمی علوم پزشکی بودند، که نشان‌دهنده کم‌توجهی به سایر رشته‌ها، به‌ویژه علوم انسانی و مدیریت آموزشی است. عناوین مقالات غالباً بر شناسایی ملاک‌های ارزشیابی متمرکز بودند و موضوعاتی مانند تدوین الگو، مطالعه طولی، یا ارزیابی رسمی دانشگاه‌ها کمترین توجه را دریافت کردند.
نتیجه‌گیری: یافته‌های این پژوهش حاکی از نوپا بودن ارزشیابی هیئت‌علمی در ایران است. تمرکز بیش‌ازحد بر اهداف تکوینی و پرسشنامه‌های دانشجویی، همراه با غفلت از روش‌های چندمنبعی و تفاوت‌های فردی اساتید، نشان‌دهنده شکاف‌های عمیق در این حوزه است. برای دستیابی به ارزشیابی مؤثر، تشکیل نهادهای تخصصی ارزشیابی آموزشی ضروری است. دستاوردهای پژوهش، شناسایی الگوها و چالش‌های ارزشیابی عملکرد اعضای هیئت‌علمی و ارائه چارچوبی برای بهبود کیفیت آموزش عالی از طریق اصلاح نظام‌های ارزشیابی است.
نوع مقاله: مروری |
موضوع مقاله:
تخصصي
دریافت: 1404/2/9 | پذیرش: 1404/3/30 | انتشار الکترونیک پیش از انتشار نهایی: 1404/6/28
دریافت: 1404/2/9 | پذیرش: 1404/3/30 | انتشار الکترونیک پیش از انتشار نهایی: 1404/6/28
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |