1- دانشجوی دکتری برنامهریزی توسعه آموزش عالی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران. ایران. ، h.khosravi5970@yahoo.com
2- استاد گروه علوم تربیتی و رئیس پژوهشکده مطالعات بنیادین علم و فناوری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
3- استاد گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران. ایران
4- دانشیار گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران. ایران.
2- استاد گروه علوم تربیتی و رئیس پژوهشکده مطالعات بنیادین علم و فناوری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
3- استاد گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران. ایران
4- دانشیار گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران. ایران.
چکیده: (11 مشاهده)
هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی پیشینه مطالعاتی مرتبط با برنامهریزی راهبردی در نظام‌های آموزش عالی در سطح جهانی انجام شده است. این مطالعه به دنبال شناسایی و استخراج مؤلفه‌های اساسی و تأثیرگذار در فرآیند برنامهریزی راهبردی در آموزش عالی است تا با تحلیل و طبقهبندی آن‌ها، نقش این عناصر را در موفقیت برنامهریزیهای آموزش عالی برجسته سازد.
روش‌شناسی: این پژوهش با رویکرد کیفی و روش تحلیل محتوای کیفی انجام شد. جامعه پژوهش شامل ۴۵ مطالعه بین‌المللی منتخب در حوزه برنامهریزی راهبردی آموزش عالی در بازه زمانی ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۴ از طریق جستجوی نظام‌مند در پایگاه‌های اطلاعاتی معتبر صورت گرفت. روایی پژوهش از طریق معیارهای انتخاب شفاف و غربالگری چندمرحله‌ای منابع و پایایی نیز با بهره‌گیری از کدگذاری ساختاریافته و دسته‌بندی مفهومی تأمین گردید.
یافته‌ها: پس از بررسی دقیق مطالعات منتخب، در نهایت ۲۱ الگوی برنامهریزی راهبردی آموزش عالی استخراج گردید. زیر مؤلفه‌های الگوها بر اساس ارتباط معنایی کدهای باز، در ۲۷ دسته طبقهبندی شدند. مؤلفه‌های اصلی استخراج‌شده نیز شامل: «آماده‌سازی‌های مقدماتی»؛ »طراحی چارچوب تشکیل گروه»؛ «گردآوری و تدوین شناسنامه مؤسسه»؛ «رتبه‌بندی، استانداردسازی و طراحی شاخص‌ها (KPI)»؛ «پایش نظام‌مند محیط؛ تحلیل تعاملات متقابل»؛ «تحلیل ارتباطات میان شاخص‌ها»؛ «جلسات طوفان فکری»؛ «نقشه راه چشم‌انداز»؛ «بیانیه مأموریت»؛ «توسعه و یکپارچه‌سازی ارزش‌ها»؛ «طراحی چارچوب تعیین اهداف راهبردی»؛ «تدوین و طبقهبندی راهبردها»؛ «تحلیل هم‌زمان استراتژی‌ها و اهداف»؛ «تعیین وظایف و مسئولیت‌ها»؛ «تدوین سند»؛ «معرفی فرآیند و اجرا»؛ «تصویب نهایی و ابلاغ سند»؛ «پشتیبانی و توانمندسازی»؛ «انتشار سند برنامه با رویکرد شفافیت»؛ «طراحی سازوکارهای نظارت و اصلاح بر پایه بازخوردها»؛ «پایش مداوم و انعطاف‌پذیر تغییرات و به‌روزرسانی»؛ «طراحی نقشه جامع ذی‌نفعان»؛ «طراحی چارچوب ساختاری» و «بهره‌گیری از ابزارها و فناوری‌های پیشرفته» هست.
نتیجهگیری: نتایج پژوهش نشان داد برنامهریزی راهبردی آموزش عالی فرایندی چندبُعدی و نظام‌مند است که با تکیه بر مؤلفه‌های متنوع ساختاری، انسانی، فناورانه و تحلیلی، می‌تواند نقش مهمی در ارتقای کارایی دانشگاه‌ها ایفا کند. این یافته‌ها امکان بهره‌برداری بومی‌سازی شده از تجارب بین‌المللی را برای سیاست‌گذاران و مدیران ایرانی فراهم می‌سازد. پژوهش حاضر گامی کاربردی در جهت تدوین چارچوب‌های ملی راهبردی آموزش عالی است.
روش‌شناسی: این پژوهش با رویکرد کیفی و روش تحلیل محتوای کیفی انجام شد. جامعه پژوهش شامل ۴۵ مطالعه بین‌المللی منتخب در حوزه برنامهریزی راهبردی آموزش عالی در بازه زمانی ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۴ از طریق جستجوی نظام‌مند در پایگاه‌های اطلاعاتی معتبر صورت گرفت. روایی پژوهش از طریق معیارهای انتخاب شفاف و غربالگری چندمرحله‌ای منابع و پایایی نیز با بهره‌گیری از کدگذاری ساختاریافته و دسته‌بندی مفهومی تأمین گردید.
یافته‌ها: پس از بررسی دقیق مطالعات منتخب، در نهایت ۲۱ الگوی برنامهریزی راهبردی آموزش عالی استخراج گردید. زیر مؤلفه‌های الگوها بر اساس ارتباط معنایی کدهای باز، در ۲۷ دسته طبقهبندی شدند. مؤلفه‌های اصلی استخراج‌شده نیز شامل: «آماده‌سازی‌های مقدماتی»؛ »طراحی چارچوب تشکیل گروه»؛ «گردآوری و تدوین شناسنامه مؤسسه»؛ «رتبه‌بندی، استانداردسازی و طراحی شاخص‌ها (KPI)»؛ «پایش نظام‌مند محیط؛ تحلیل تعاملات متقابل»؛ «تحلیل ارتباطات میان شاخص‌ها»؛ «جلسات طوفان فکری»؛ «نقشه راه چشم‌انداز»؛ «بیانیه مأموریت»؛ «توسعه و یکپارچه‌سازی ارزش‌ها»؛ «طراحی چارچوب تعیین اهداف راهبردی»؛ «تدوین و طبقهبندی راهبردها»؛ «تحلیل هم‌زمان استراتژی‌ها و اهداف»؛ «تعیین وظایف و مسئولیت‌ها»؛ «تدوین سند»؛ «معرفی فرآیند و اجرا»؛ «تصویب نهایی و ابلاغ سند»؛ «پشتیبانی و توانمندسازی»؛ «انتشار سند برنامه با رویکرد شفافیت»؛ «طراحی سازوکارهای نظارت و اصلاح بر پایه بازخوردها»؛ «پایش مداوم و انعطاف‌پذیر تغییرات و به‌روزرسانی»؛ «طراحی نقشه جامع ذی‌نفعان»؛ «طراحی چارچوب ساختاری» و «بهره‌گیری از ابزارها و فناوری‌های پیشرفته» هست.
نتیجهگیری: نتایج پژوهش نشان داد برنامهریزی راهبردی آموزش عالی فرایندی چندبُعدی و نظام‌مند است که با تکیه بر مؤلفه‌های متنوع ساختاری، انسانی، فناورانه و تحلیلی، می‌تواند نقش مهمی در ارتقای کارایی دانشگاه‌ها ایفا کند. این یافته‌ها امکان بهره‌برداری بومی‌سازی شده از تجارب بین‌المللی را برای سیاست‌گذاران و مدیران ایرانی فراهم می‌سازد. پژوهش حاضر گامی کاربردی در جهت تدوین چارچوب‌های ملی راهبردی آموزش عالی است.
نوع مقاله: پژوهشي |
موضوع مقاله:
تخصصي
دریافت: 1404/2/7 | پذیرش: 1404/3/30 | انتشار الکترونیک پیش از انتشار نهایی: 1404/6/28
دریافت: 1404/2/7 | پذیرش: 1404/3/30 | انتشار الکترونیک پیش از انتشار نهایی: 1404/6/28
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |