1- استادیار، گروه معماری، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران ، elaheh.rahmani@iau.ac.ir
2- استادیار، گروه معماری، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران
2- استادیار، گروه معماری، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران
چکیده: (18 مشاهده)
هدف: این مطالعه به بررسی وضعیت مهارت‌های تفکر انتقادی در جوامع آموزشی ایران، در بازه ۱۳۸۱ تا ۱۴۰۳ می‌پردازد. چارچوب نظری پژوهش بر پایه نظریه‌های تفکر انتقادی استوار است که بر اهمیت این مهارت به‌عنوان توانایی تحلیل، ارزیابی و بازسازی تفکر برای دستیابی به تصمیم‌سازی منطقی تأکید دارند؛ و آن را از ارکان اصلی آموزش مدرن و پیش‌نیاز توسعه فردی و اجتماعی برمی‌شمارند.
روش: این مطالعه به شیوه مروری و از نوع نظام‌مند (مرور سیستماتیک)، با تمرکز بر پرسش کلی «وضعیت مهارت‌های تفکر نقادانه در جوامع آموزشی ایران، با محوریت محیط‌های دانشگاهی چگونه است؟» شکل میگیرد. پژوهش‌های انجام‌شده در حوزه سنجش مهارت‌های تفکر انتقادی، بدون محدودیت زمانی، در پایگاه‌های اطلاعاتی Magiran، Irandoc، Science Direct، PubMed، Scopus، Web of Science، IranMedex، Google Scholar،Elsevier، SID، علم‌نت و سایر پایگاه‌های معتبر به دو زبان فارسی و انگلیسی شناسایی و بررسی شدند. بدین منظور کلیدواژگان اصلی «تفکر انتقادی»، «تفکر نقادانه»، «سنجش مهارت‌ها»، «ارزیابی» و «ایران» با استفاده از عملگرهای OR و AND مورداستفاده قرار گرفت. از مجموع 575 مقاله پس از حذف موارد تکراری، غیر مرتبط و اعمال معیارهای ورود و خروج، در نهایت 94 مقاله وارد مطالعه شده و داده‌های مستخرج به‌صورت توصیفی-ترکیبی و با سنتز نظام‌مند تحلیل شدند.
یافته‌ها: مرور نظام‌مندِ مطالعات، نشان می‌دهد سطح مهارت‌های تفکر انتقادی در دانشگاه‌های ایران ضعیف است. بررسی نمرات در 23 سال گذشته، تغییرات معناداری در بلندمدت نشان نمی‌دهد. سطح مهارت‌ها در طول بیش از دو دهه اخیر نه‌تنها بهبود نیافته، بلکه ثبات نسبی در سطح پایین را نشان می‌دهد. نمرات پایین تفکر انتقادی دانشجویان در سال اول دانشگاه، ضعف نظام آموزشیِ پیش از دانشگاه در پرورش مهارت را تأیید می‌کند. تفاوت قابل‌توجهی میان نمره سطوح ورودی و خروجی دانشگاه‌ها مشاهده نمی‌شود و تفکر انتقادی در سطوح مختلف تحصیلی توسعه نمی‌یابد که مؤید نارسایی نظام آموزشی کشور در پرورش مهارت، از سطوح پایین‌تر تا سطوح عالی است.
نتیجه‌گیری: توسعه تفکر انتقادی باید از اولویت‌های اصلی نظام آموزشی ایران شود. بازنگری در شیوه‌های آموزشی فعلی؛ و آموزش صریح و سازمان‌یافته این مهارت‌ها در سطوح مختلف آموزشی ضروری است. تکیه بر مطالعات طولی برای سنجش مهارت‌های تفکر انتقادی دانشجویان در تمامی رشته‌ها؛ و همچنین توسعه ابزارهای استاندارد و بهینه سنجش متناسب با فضای دانشگاهی پیشنهاد می‌شود.
روش: این مطالعه به شیوه مروری و از نوع نظام‌مند (مرور سیستماتیک)، با تمرکز بر پرسش کلی «وضعیت مهارت‌های تفکر نقادانه در جوامع آموزشی ایران، با محوریت محیط‌های دانشگاهی چگونه است؟» شکل میگیرد. پژوهش‌های انجام‌شده در حوزه سنجش مهارت‌های تفکر انتقادی، بدون محدودیت زمانی، در پایگاه‌های اطلاعاتی Magiran، Irandoc، Science Direct، PubMed، Scopus، Web of Science، IranMedex، Google Scholar،Elsevier، SID، علم‌نت و سایر پایگاه‌های معتبر به دو زبان فارسی و انگلیسی شناسایی و بررسی شدند. بدین منظور کلیدواژگان اصلی «تفکر انتقادی»، «تفکر نقادانه»، «سنجش مهارت‌ها»، «ارزیابی» و «ایران» با استفاده از عملگرهای OR و AND مورداستفاده قرار گرفت. از مجموع 575 مقاله پس از حذف موارد تکراری، غیر مرتبط و اعمال معیارهای ورود و خروج، در نهایت 94 مقاله وارد مطالعه شده و داده‌های مستخرج به‌صورت توصیفی-ترکیبی و با سنتز نظام‌مند تحلیل شدند.
یافته‌ها: مرور نظام‌مندِ مطالعات، نشان می‌دهد سطح مهارت‌های تفکر انتقادی در دانشگاه‌های ایران ضعیف است. بررسی نمرات در 23 سال گذشته، تغییرات معناداری در بلندمدت نشان نمی‌دهد. سطح مهارت‌ها در طول بیش از دو دهه اخیر نه‌تنها بهبود نیافته، بلکه ثبات نسبی در سطح پایین را نشان می‌دهد. نمرات پایین تفکر انتقادی دانشجویان در سال اول دانشگاه، ضعف نظام آموزشیِ پیش از دانشگاه در پرورش مهارت را تأیید می‌کند. تفاوت قابل‌توجهی میان نمره سطوح ورودی و خروجی دانشگاه‌ها مشاهده نمی‌شود و تفکر انتقادی در سطوح مختلف تحصیلی توسعه نمی‌یابد که مؤید نارسایی نظام آموزشی کشور در پرورش مهارت، از سطوح پایین‌تر تا سطوح عالی است.
نتیجه‌گیری: توسعه تفکر انتقادی باید از اولویت‌های اصلی نظام آموزشی ایران شود. بازنگری در شیوه‌های آموزشی فعلی؛ و آموزش صریح و سازمان‌یافته این مهارت‌ها در سطوح مختلف آموزشی ضروری است. تکیه بر مطالعات طولی برای سنجش مهارت‌های تفکر انتقادی دانشجویان در تمامی رشته‌ها؛ و همچنین توسعه ابزارهای استاندارد و بهینه سنجش متناسب با فضای دانشگاهی پیشنهاد می‌شود.
واژه‌های کلیدی: تفکر انتقادی، دانشگاه‌های ایران، سنجش مهارت‌های تفکر انتقادی، مرور نظام‌مند، نظام آموزشی
نوع مقاله: مروری |
موضوع مقاله:
عمومى
دریافت: 1404/2/6 | پذیرش: 1404/3/30 | انتشار الکترونیک پیش از انتشار نهایی: 1404/6/28
دریافت: 1404/2/6 | پذیرش: 1404/3/30 | انتشار الکترونیک پیش از انتشار نهایی: 1404/6/28
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |